Eastbook

Rok 2015 stanowił logiczną konsekwencję wydarzeń z lat poprzednich. Dlatego, choć nie brakowało incydentów szokujących, to raczej nie były one same w sobie niespodzianką.

W przypadku Ukrainy mieliśmy do czynienia z kontynuacją okresu „postmajdanowego”. Z jednej strony byliśmy świadkami widowiskowych reform, jak wprowadzenie nowej, wzorowanej na amerykańskim modelu, policji. Inicjatorami była „gruzińska ekipa” polityków pochodzących z bliskiego grona współpracowników Micheila Saakaszwilego – byłego prezydenta Gruzji, a obecnie gubernatora Odessy. Z drugiej strony coraz mocniej dawały o sobie znać grupy niezadowolone lub kontestujące „ład Poroszenki”. Nasilił się konflikt obozu prezydenta z oligarchą Ihorem Kołomojskim, a ochotnicy walczący na wschodzie kraju coraz bardziej podkreślali swoje niezadowolenie z braku decyzyjności i efektywności nowej władzy.

Na wschodzie kraju natomiast zmieniło się niewiele. Choć działa i karabiny słychać było coraz rzadziej, to ludzie nie przestawali ginąć, a Kijów nie odzyskał kontroli ani nad zbuntowanymi obszarami, ani nad granicą z Rosją. W efekcie Unia Europejska słusznie stwierdziła, że porozumienia mińskie nie zostały przez stronę separatystyczno-rosyjską spełnione i przedłużyła sankcje w stosunku do Rosji o kolejne pół roku.

Rosja w 2015 roku przyznała się, że znajduje się w stanie kryzysu, wprowadzając w styczniu pakiet antykryzysowy. Nie zmieniło to jednak retoryki Kremla, którego zdaniem najtrudniejsze czasy już minęły, a europejskie sankcje (i będące na nie odpowiedzią rosyjskie kontrsankcje) przyczyniły się do zwiększenia konkurencyjności rosyjskiej gospodarki. I choć największym przegranym ekonomicznego konfliktu jest rosyjskie społeczeństwo, to rating popularności Putina wciąż notuje rekordowe wartości.

Sytuację wewnętrzną w Rosji cechuje impotencja opozycji, dodatkowo osłabionej utratą zamordowanego Borysa Niemcowa. W połączeniu z powtarzającymi się nalotami służb bezpieczeństwa na siedziby opozycji i odcięciem źródeł zagranicznego finansowania, opozycjoniści i zwykli obywatele, którzy nie zgadzają się z oficjalną linią Kremla, znaleźli się w wyjątkowo trudnym położeniu.

Wraz ze wzmocnieniem oficjalnej retoryki, której kulminacją stały się obchody 70-lecia Dnia Zwycięstwa, masowa histeria antyzachodnia i „krymnaszystowska” urosła do tego poziomu, że przeciwnicy coraz częściej emigrują bądź nie wytrzymują presji społecznej. Doprowadziło to do tragicznej, samobójczej śmierci osiemnastoletniego Wlada Kolesnikowa – przeciwnika imperialnej polityki Rosji, zwolennika zwrócenia Krymu Ukrainie i naprawy relacji z Kijowem.

Rok 2015 to też okres wzmocnienia rosyjskiej polityki asertywności w polityce zagranicznej. Półtora roku po aneksji Krymu i rozpętaniu konfliktu na wschodzie Ukrainy, Rosja rozpoczęła operację wojskową w Syrii. Choć oficjalnym celem jest przywrócenie zwierzchnictwa Baszara al-Assada nad całym terytorium Syrii i walka z ISIS (coraz częściej nazywanym Daesz), to oczywistym jest, że walka z terroryzmem jest jedynie argumentem używanym na potrzeby propagandowe. Ofiarami rosyjskich nalotów są nie tylko bojownicy Daesz, lecz również umiarkowani rebelianci czy Turkmenii. Naloty wymierzone w tę zamieszkującą północną Syrię i wspieraną przez Turcję grupę rozwścieczyły Ankarę do tego stopnia, że zdecydowała się zestrzelić rosyjski bombowiec, który na kilkanaście sekund naruszył turecką przestrzeń powietrzną. Wywołało to gwałtowne pogorszenie relacji turecko-rosyjskich i jeszcze bardziej zbliżyło Moskwę do Teheranu, który po zniesieniu międzynarodowego embarga wzmocnił współpracę wojskową z Rosją.

Nie wolno również zapomnieć o tragicznej katastrofie rosyjskiego samolotu pasażerskiego, na którego pokładzie podczas lotu z Egiptu do Rosji zdetonowano ładunek wybuchowy.

W wyniku zamachu terrorystycznego zginęli wszyscy pasażerowie. Kilka miesięcy wcześniej trwające tydzień pożary na Syberii pozbawiły życia 29 osób, a ok. 6 tys. dachu nad głową. Rosyjskie media początkowo nie poruszały w ogóle tego tematu. Milczeniem oficjalnych mediów starano się również zatuszować protesty kierowców ciężarówek, którzy sprzeciwili się dodatkowym opłatom nałożonym na nich w związku z panującym w kraju kryzysem. Wielkie kolumny ciężarówek przez tygodnie blokowały odcinki dróg federalnych lub ich pojedyncze pasy, o czym informowali jedynie bloggerzy i nieliczne media niezależne.

Co przyniesie nam kolejny rok?

Prognozowanie zawsze jest obarczone dużym ryzykiem. Z pewnością możemy oczekiwać pogarszania się sytuacji gospodarczej w Rosji i zwiększenia presji na państwa europejskie, aby te nie przedłużały sankcji na kolejne półrocze. Rosyjska polityka asertywności najprawdopodobniej będzie kontynuowana i, jeżeli państwa zachodnie nie wykażą się inicjatywą, Bliski Wschód będzie w coraz większej mierze zależny od zderzenia interesów rosyjsko-irańskich, tureckich i saudyjskich.

Również sytuacja w Europie Wschodniej cechuje się coraz większą niestabilnością. Z jednej strony proeuropejska Ukraina wymaga intensywnego wsparcia coraz mniej do tego chętnego Zachodu. Z drugiej – zapominana Białoruś Łukaszenki daje coraz więcej sygnałów otwarcia się na Brukselę i Waszyngton, na co wpływ ma zagrażająca Baćce zależność od Rosji.

Nie ulega wątpliwości, że rok 2016 przyniesie nam wiele intensywnych przemian i ogromnych wyzwań. W nadchodzącym roku oczy świata będą również coraz mocniej zwrócone ku Bliskiemu Wschodowi i – co najważniejsze z naszego punktu widzenia – Europie Wschodniej. Dlatego śledźcie nas uważnie.

Do siego roku!

 

KALENDARIUM czyli co warto zapamiętać:

STYCZEŃ

– 28 stycznia – zatwierdzenie rosyjskiego planu antykryzysowego

Kreml przyznaje, że gospodarka rosyjska jest w stanie kryzysu. Władze przyjmują plan mający wyprowadzić ją z trudnej sytuacji. Zakłada on zmniejszenie większości wydatków federalnych o 10%, coroczne zmniejszanie wydatków federalnych o 5%, dodatkowe wsparcie sektorowe, socjalne i dla MŚP.

LUTY

– 12 lutego – porozumienie „Mińsk 2”

Do najważniejszych punktów porozumienia należy zaliczyć: wstrzymanie ognia, utworzenie strefy bezpieczeństwa między walczącymi stronami, wprowadzenie reformy administracyjnej przyznającej specjalne prawa republikom separatystycznym, przywrócenie Kijowowi kontroli nad całą granicą.

– 27 lutego – zabójstwo Borysa Niemcowa

Jeden z liderów opozycyjnej partii RPR-Parnas zostaje zastrzelony na moście Moskworieckim, niemalże pod murami Kremla. Opozycja o zlecenie zabójstwa oskarżała prezydenta Czeczenii Ramzana Kadyrowa i Władimira Putina. Według oficjalnej wersji morderstwo nie miało podtekstu politycznego. W sprawie zostało aresztowanych pięciu oskarżonych.

MARZEC

– 1 marca – Marsz Antykryzysowy

Początkowo celem marszu o nazwie „Wiosna” miał być sprzeciw wobec gospodarczej i zagranicznej polityki Kremla, która doprowadziła do kryzysu w państwie. W wyniku morderstwa Borysa Niemcowa marsz nabrał dodatkowego znaczenia – manifestacja odbyła się pod hasłem „Te kule były w każdego z nas”.

MAJ

– 70-lecie Zwycięstwa w II wojnie światowej

Coroczne święto zwycięstwa nad III Rzeszą obchodzone w rocznicę defilady Armii Czerwonej w Berlinie nabrało dodatkowego znaczenia na tle napiętych relacji z Zachodem . Ideologia zwycięstwa stała się instrumentem mobilizującym społeczeństwo przeciw zagrożeniu z zewnątrz. Sam Władimir Putin nazwał 70-tą rocznicę Wielkiego Zwycięstwa najważniejszym wydarzeniem 2015 roku.

W odróżnieniu od Rosji Ukraina po raz pierwszy zamiast Dnia Zwycięstwa świętowała rocznicę zakończenia II Wojny Światowej, którą, jak pisze Piotr Andrusieczko, „zdemilitaryzowano i zeuropeizowano”.

– 30 maja – Petro Poroszenko mianuje b. prezydenta Gruzji Micheila Saakaszwilego gubernatorem Odessy.

Wraz z byłym prezydentem Gruzji, a obecnie obywatelem Ukrainy, nad Dniepr przybywa wielu innych ekspertów i polityków z Gruzji. Ukraińcy żartują, że za kilkadziesiąt lat prezydentem Ukrainy zostanie również Gruzin.

CZERWIEC

– areszt mienia rosyjskich firm we Francji i Belgii w związku z rosyjską odmową wykonania wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka nakazującym zwrot byłym akcjonariuszom Jukosu 50 mld USD

LIPIEC

– 4 lipca – nowa policja na Ukrainie

Pierwszy namacalny przejaw zmian na Ukrainie. Nowa policja przeszła intensywne szkolenie i została sformowana z osób nieskompromitowanych korupcją. Nowa policja szybko jednak zdobyła złą sławę w związku z falą wypadków z udziałem nowych radiowozów. Obecnie równolegle funkcjonuje policja i stara milicja.

SIERPIEŃ
– 22 sierpnia – Aleksandr Łukaszenka uwalnia wszystkich więźniów politycznych

Zwolnienie wszystkich sześciu więźniów politycznych przypada na okres bezpośrednio poprzedzający wybory prezydenckie w kraju i towarzyszące im negocjacje nowego kredytu z MFW.

WRZESIEŃ

– 30 września – początek rosyjskiej operacji wojskowej w Syrii

Celem rosyjskich bombowców mają być bojownicy Daesz (ISIS), jednak w rzeczywistości priorytetem stają się siły rebelii antyrządowej w pobliżu postępującej kontrofensywy wojsk rządowych oraz cysterny z ropą naftową.

PAŹDZIERNIK

– 8 października – Nobel dla Swietłany Alieksijewicz

W przeddzień wyborów prezydenckich na Białorusi nagrodę Nobla w dziedzinie literatury otrzymuje Swietłana Alieksijewicz. „Kocham Ruski Mir rosyjskiego baletu, muzyki… nie lubię tego świata Berii, Stalina, Putina, Szojgu… To nie jest mój świat” – stwierdza noblistka na pierwszej konferencji prasowej w Mińsku.

– 11 października – wybory na Białorusi

Obyło się bez niespodzianek. Zwyciężył Aleksandr Łukaszenka, zdobywając 84,09% głosów. Choć OBWE zauważyło poprawę w stosunku do poprzednich wyborów, to ich demokratyczność wciąż pozostawia wiele do życzenia. Drugie miejsce zajęła przedstawicielka opozycji Tatiana Karatkiewicz, zdobywając 4,45% głosów.

– 13 października – werdykt holenderskich specjalistów – malezyjski samolot pasażerski był strącony z wyrzutni Buk

Pomimo wielu poszlak, wciąż nie ma pewności kto ponosił odpowiedzialność za tę tragedię. Wiadomo jedynie, że pocisk został wystrzelony w kierunku samolotu pasażerskiego z terytorium kontrolowanego przez separatystów.

– 29 października – UE zawiesza sankcje w stosunku do Białorusi

Wybory prezydenckie poprzedziło uwolnienie więźniów politycznych, OBWE zauważyła postęp, a po wyborach nie doszło do zamieszek, ani masowych demonstracji. W związku z powyższym uznano, że Mińsk należy wynagrodzić zdjęciem sankcji. Na tę decyzję niewątpliwie miało wpływ pogorszenie relacji z Moskwą i asertywna wobec Rosji postawa Łukaszenki.

– 31 października – zamach bombowy na rosyjski samolot pasażerski Kogałymawia nad Synajem

Podłożona pod fotel pasażera bomba doprowadziła do katastrofy rosyjskiego samolotu pasażerskiego lecącego z Szarm-al-Szejk do Petersburga. W jej wyniku zginęło 224 osoby.

LISTOPAD

– początek  protestów kierowców ciężarówek

Władze Rosji poszukując sposobu załatania dziury budżetowej postanowiły nałożyć na kierowców samochodów ciężarowych specjalny podatek. W ramach systemu „Platon” za każdy przejechany kilometr pojazdem o masie przekraczającej 12 ton należy zapłacić 3,73 rubla. Kierowcy postanowili zaprotestować utrudniając przejazd na trasach federalnych. Media oficjalne postanowiły przemilczeć sprawę.

– 24 listopada – zestrzelenie rosyjskiego myśliwca

Turecki myśliwiec F-16 zestrzeliwuje rosyjski bombowiec, który naruszył przestrzeń powietrzną Turcji. W rzeczywistości przyczyną strącenia rosyjskiej maszyny były jednak najprawdopodobniej ostrzały ludności Turkmeńskiej – grupy etnicznej walczącej przeciwko syryjskim siłom rządowym i wspieranym przez Ankarę. Choć eksperci krytykują Turcję, to otrzymuje ona wsparcie sojuszników z NATO. Rosja odpowiada wprowadzeniem sankcji gospodarczych w stosunku do Turcji.

https://www.youtube.com/watch?v=KPBkaWeXP-w

GRUDZIEŃ

– 18 grudnia – Ukraina wprowadza moratorium na spłatę 3,5 mld USD kredytu udzielonego przez Rosję

Kijów jest zdania, że kredyt został udzielony tuż przed opuszczeniem Ukrainy przez Wiktora Janukowycza i miał charakter „łapówki” za niepodpisanie umowy stowarzyszeniowej z UE. Rosja jest również jedynym wierzycielem Ukrainy, który nie zgodził się na renegocjację warunków spłaty zadłużenia.

– 25 grudnia – samobójstwo Wlada Kolesnikowa

18-letni Rosjanin bierze śmiertelną dawkę lekarstw. Wcześniej występuje za zwróceniem Ukrainie Krymu i poprawą relacji rosyjsko-ukraińskich. Bierze również udział w akcjach protestu wobec władz rosyjskich. Nastolatek nie wytrzymuje presji społeczeństwa i wszechobecnych szykan.

BONUS

Najpopularniejsze wideo:

Ukraina:

Rosja:

Najpopularniejszy klip muzyczny:

Ukraina:

Rosja: