1. Włączenie Górskiego Karabachu do Azerbejdżanu
Już od wieków, terytorium Górskiego Karabachu zamieszkiwane było przez chrześcijańską mniejszość Ormian. Przez kolejne stulecia region znajdował się pod jurysdykcją różnych mocarstw. Mieszkającej tam ludności zawsze udawało się zachować względną niezależność. Wszystko zmieniło się, gdy na początku XX wieku postanowiono włączyć Karabach do terytorium muzułmańskiego Azerbejdżanu. Wtedy to doszło do pierwszych krwawych starć azersko-ormiańskich. W 1923 roku na mocy władz centralnych Związku Radzieckiego Górski Karabach został przyłączony do Azerbejdżanu jako autonomiczna republika.
2. Zbrojny konflikt w latach 90.
NKR: Górski Karabach. Tereny zaznaczone jasnym kolorem kontrolowane są przez siły ormiańskie; pomarańczowym kolorem zaznaczono tereny kontrolowane przez Azerbejdżan, źródło: commons.wikimedia.org
Przez wiele lat sytuacja w regionie była dość spokojna. Dopiero pod koniec lat 80., kiedy ZSSR znalazł się w fazie rozpadu, ponownie doszło do starć pomiędzy Ormianami a Azerami. Przyczyny? Ormianie obawiali się całkowitej dominacji ludności azerskiej, a w rozkładzie ZSRR dostrzegli szanse na odzyskanie utraconych ziem. Od 1988 roku Ormianie głośno domagali się od władz w Moskwie przyłączenia Karabachu do Armenii. W efekcie narastającego sporu w latach 1992-1994 doszło do wojny pomiędzy Armenią a Azerbejdżanem. W jej wyniku Republika Górskiego Karabachu oderwała się od Azerbejdżanu, a Ormianie zajęli Karabach oraz siedem regionów azerskiego terytorium otaczających enklawę. Całkowity obszar będący pod kontrolą Ormian wynosi 12 tys. km² co stanowi około 14% terytorium Azerbejdżanu.
3. Pozorny rozejm
Zbrojny konflikt zakończyło w 1994 roku zawieszenie broni między Górskim Karabachem, Azerbejdżanem i Armenią, które wynegocjowała Rosja wraz ze Stanami Zjednoczonymi. Do podpisania rozejmu doszło 5 maja 1994 r. w Biszkeku. Od tego momentu konflikt o Górski Karabach pozostawał zamrożony, niemniej jednak co roku dochodziło do wymiany ognia pomiędzy obiema stronami. W wyniku starć systematycznie ginęli żołnierze, zarówno po stronie azerskiej jak i ormiańskiej.
4. Negocjacje Grupy Mińskiej OBWE
Spór od lat 1992 r. pozostaje pod stałą obserwacją Grupy Mińskiej OBWE, która została powołana w celu rozwiązania konfliktu azersko-ormiańskiego w regionie Górskiego Karabachu. Komisji przewodniczy Rosja, Francja oraz Stany Zjednoczone. Kilkuletnie negocjacje Grupy nad sposobem uregulowania sytuacji aż do dziś nie przyniosły żadnego efektu, a według strony azerskiej nie prowadziły do rozwiązania sporu, lecz jedynie do jego zamrożenia.
5. Stopniowe rozmrażanie konfliktu
W Górskim Karabachu przez ostatnie lata mogliśmy zaobserwować powolne rozmrażanie konfliktu. Obie strony wielokrotnie prowokowały zbrojne incydenty. Sytuację w regionie zaostrzyła między innymi wojna gruzińsko-rosyjską z sierpnia 2008 roku, a także próba nawiązania stosunków dyplomatycznych między Armenią a Turcją, która jest sojusznikiem Azerbejdżanu. Strona azerska zaczęła prowokować Republikę Górskiego Karabachu poprzez działania dywersyjne skierowane w siły samozwańczej Republiki oraz ostrzeliwanie przygranicznych terenów. Ponadto Azerbejdżan rozpoczął wyścig zbrojeń z Armenią, w wyniku którego azerska armia uzyskała znaczną przewagę nad ormiańskimi wojskami we wszystkich dziedzinach oprócz lotnictwa. Same wydatki wojskowe Azerbejdżanu przekraczają sumę ogólnego budżetu Armenii.
6. Eskalacja konfliktu
Do licznych prowokacji ze strony azerskiej dochodziło kilkukrotnie już w 2014 roku. Jednak do dużej eskalacji konfliktu doszło w nocy z 1 na 2 kwietnia 2016 r. Prawdopodobnie działania zbrojne azerskiej armii w Górskim Karabachu są wynikiem pogłębiającego się kryzysu gospodarczego w Azerbejdżanie. Władzom kraju zależy na odwróceniu uwagi obywateli od spadku cen ropy i zapaści gospodarczej. Przypuszcza się również, że na wznowieniu działań zbrojnych w Górskim Karabachu zależy Rosji, bliskiemu sojusznikowi Armenii. Bez wątpienia w obecnej sytuacji Federacja Rosyjska będzie próbowała jeszcze bardziej wzmocnić swoją pozycję na Kaukazie Południowym poprzez stawianie się w roli głównego rozjemcy konfliktu w Górskim Karabachu.
