W tę niedzielę, 31 marca, Wielkanoc świętują katolicy, w tym Unici, oraz protestanci i część prawosławnych. Wielkanoc, czyli prawosławna Pascha, obchodzona jest w tym roku 5 maja. Święto Zmartwychwstania ukrzyżowanego Jezusa Chrystusa należy do jednych z najważniejszych w kalendarzu katolickim, obchodzone jest na znak zwycięstwa nad grzechem i śmiercią. W przeddzień tego wydarzenia chcielibyśmy przybliżyć kilka szczegółów na temat tradycji obchodzenia Wielkanocy na Białorusi, które wyznawcy kościołów wschodnich i zachodnich w znacznym stopniu dzielą.
Wielkanoc na Białorusi, źródło: usebelarusy.by
Początkowo chrześcijańska Pascha i żydowski Pesach zbiegały się w czasie. W 325 roku podczas Soboru Powszechnego w Nicei postanowiono świętować Wielkanoc w pierwszą niedzielę po równonocy wiosennej i pełni księżyca, pod warunkiem niezbieżności z datą żydowskiej Paschy. Wielkanoc, jako święto ruchome, obliczane jest przez cerkiew prawosławną za pomocą kalendarza juliańskiego. W zależności od kalendarza księżycowego przypada na czas od 31 marca do 8 maja. Na Białorusi jest świętem państwowym.
U starożytnych Słowian pierwotnie Wielkanocą zwane było wiosenne święto na cześć słońca, przebudzenia się przyrody i nadejścia „wielkich dni” pracy w polu. Z przyjęciem chrześcijaństwa święto to otrzymało znaczenie duchowe i moc oczyszczającą. W atmosferze skupienia towarzyszącej siedmiu tygodniom Wielkiego Postu, w Białym Tygodniu rozpoczynają się przygotowania do obchodzenia świątecznych dni. W Czysty – zwany też Wielkim – Czwartek ludzie sprzątają swoje domy i podwórza, w Wielką Sobotę (ostatniego dnia przed Wielkanocą) przygotowywane są różne dania. Piecze się ciasta, maluje w różne kolory i wzory kurze jajka. Wieczorem tego samego dnia katolicy na Białorusi ubierają się w stroje świąteczne, zabierają przygotowaną do święcenia „paschę” i zmierzają do kościoła na całonocne czuwanie. Jajka wydają się głównym elementem uroczystości. Barwione w wywarze z cebuli lub kory drzew przybierają czerwony kolor – symbol cierpiącego Chrystusa ukrzyżowanego. W koszykach pojawiają się także pisanki, czyli jajka pomalowane w różne tradycyjne wzory. Starsi ludzie radzą obrać jajko przed poświęceniem, aby „świętość” przeniknęła do środka.
Wielka Sobota – wigilia Wielkiejnocy
W dawnych czasach jajek używano także w różnych obrzędach ludowych, które teraz częściowo są zapomniane. Matka pocierała czerwonym jajkiem twarze swoich dzieci, aby były one zawsze zdrowe i rumiane. Wymiana jajek między chłopakiem a dziewczyną była wyznaniem wzajemnej miłości. Pierwsze jajko wielkanocne otrzymane od kogoś miało mieć cudowną moc pozwalającą na opanowanie pożaru lub ochronę przed piorunem. Niektóre zwyczaje, takie jak gra w „bitki”, zachowały się do dziś. Gra polega na zderzaniu swojej pisanki z przeciwnika, a zwycięzcą okazuje się osoba, której jajko pozostało w całości, tzw. „krzepiak”. Szczęśliwcy zdobywają w ten sposób czapkę pełną czerwonych jajek. Kolejny zwyczaj – sprawdzanie skorupki jajecznej – pozwala natomiast na ocenę jakości naszego życia, trwałości, dobrobytu i zdrowia.
Pisanki, źródło: budzma.org
Cechą charakterystyczną białoruskiego folkloru są wielkanocne pieśni wołoczebne. Także zwyczaj chodzenia po podwórkach w Wielkanoc ma bardzo stare korzenie. Dawniej uważano, że obchód podwórek przez wielkanocnych pieśniarzy – wołoczebników – chłopców i dziewczęta – zapewnia społeczności jedność, a wraz z nią powodzenie. Podchodząc do okna, wołoczebnicy śpiewali piosenki, w których wychwalali gospodarza, gospodynię oraz ich synów i córki. Gospodarze hojnie dzielili się z nimi różnymi przysmakami. Tradycje wołoczebne na terytorium Białorusi są bardziej rozpowszechnione w jej centralnej i północno-zachodniej części, natomiast prawie nie występują w regionie Polesia. W niektórych miejscach kobiety i mężczyźni sprawowali ten obrzęd oddzielnie. Mężczyźni chodzili śpiewać w drugi dzień Paschy. Piosenki wołoczebne były wykonywane tylko w pierwsze dni wielkanocne z akompaniamentem skrzypiec, rzadziej harmonii. Podczas Wielkanocy szczególnie wnikliwie przyglądano się słońcu, ponieważ wierzono, że można w nim zobaczyć Chrystusa zmartwychwstałego. Ludzie mówili również, że słońce tego dnia „skacze z radości”. Po liturgii uroczystość jest kontynuowana w domu. Najpierw spożywają poświęcone jajko, a potem pozostałe pokarmy.
Śpiewanie Wielkanocne
źródła: budzma.by, wi.org, usabelarusy.org
Tłumaczenie: ASB
