Eastbook

W trzeciej części “Armeńskiej diaspory” skupię się na omówieniu perypetii narodu ormiańskiego w Europie Zachodniej i obydwu Amerykach. Niniejszy tekst jest jedynie szkicem poglądowym mającym przybliżyć dzieje narodu znajdującego się poza własnym krajem ojczystym i zobrazować, czym jest wyjątkowa międzynarodowa społeczność Ormian.

Przeczytaj także: Armeńska diaspora – historyczne początki cz. 1; Armeńska diaspora – historia tragedii cz. 2

Trudne początki

Z początku emigranci, którzy osiedlali się w wysoko uprzemysłowionych krajach Europy Zachodniej żyli w trudnych  warunkach. Nie posiadający specjalistycznych umiejętności zawodowych i nie znając miejscowego języka, ormiańscy uchodźcy byli zmuszeni  zatrudniać się przy prostych, słabo opłacanych pracach. Przybysze z Kaukazu napotykali szereg barier kulturowo-bytowych zupełnie z ich perspektywy nieakceptowanych. Miejscowa ludność była z reguły całkowicie nieświadoma historii dziejowych Ormian, a przybyszów widzieli przez pryzmat utartych stereotypów. Przykładem takiej postawy były ograniczenia w zakresie prawa wyboru zamieszkania, zmiany pracy a nawet zakazu korzystania z transportu publicznego nałożonego na Ormian w 1920 oku w amerykańskim stanie Kalifornia . Jednak w szybkim tempie ormiańska pracowitość i szacunek dla prawa przyniosły członkom diaspory pełne prawa obywatelskie. Ormianie, dorastający w krajach Europy Zachodniej i USA, zdobyte wykształcenie łączyli z pracowitością i szybko dołączali do średniej i wyższej klasy społecznej. Wśród nich istnieją przykłady sprawnych przedsiębiorców, urzędników, naukowców, wysoko wykwalifikowanych specjalistów i artystów.

Ormianie zasymilowani zostali  na tzw. Zachodzie poprzez zaangażowanie w siłach zbrojnych swoich nowych ojczyzn podczas II wojny światowej. Źródła podają, że w szeregach amerykańskiej armii podczas światowego konfliktu walczyło nawet 18,5 tys. W armiach brytyjskiej i francuskiej tą liczbę szacuje się na ok. 10 tys. żołnierzy. Dość powszechnym zjawiskiem było zaangażowanie ormiańskiej ludności Francji, Grecji i Bułgarii w szeregach antynazistowskiego ruchu oporu.

Na straży tożsamości etnicznej

Zachowanie tożsamości etnicznej w opozycji do silnego wpływu kultury zachodniej była i nadal pozostaje najbardziej skomplikowanym zadaniem stojącym przed ormiańską diasporą na Zachodzie. Pierwsza fala imigracji z początków XX w. chciała się szczególnie szybko zintegrować z miejscowym społeczeństwem. Przyjmując miejscowe tradycje i obyczaje przybysze zatracali tradycyjną kulturę etnicznej. Przez długi czas jedynymi ośrodkami nauki tradycji były ormiańskie szkółki niedzielne, które jak oceniają sami zainteresowani nie miały szans na wywarcie pożądanego skutku.

Druga fala emigracji

Życie społeczności ormiańskiej na Zachodzie przebudziło się pod wpływem nowej fali emigrantów z Bliskiego Wschodu przybywających od lat 60. do 80. XX wieku. Nowa fala imigracji powiększyła znacznie społeczności w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Anglii i Francji. Odbudowały się niemal całkiem wymarłe społeczności w Szwecji, Niemczech, Szwajcarii, Holandii i Belgii. Nowi imigranci przejawiali większy zapał do życia społecznego w diasporze i pielęgnowania instytucji kulturalnych. Ten okres dziejowy diaspory związany był z założeniem pierwszych stacjonarnych szkół ormiańskich w Stanach Zjednoczonych. Te, podobnie jak inne ormiańskie szkoły działające w innych krajach były prywatne. Program w takich szkołach jest zazwyczaj zbudowany podstawie krajowych programów nauczania a zajęcia prowadzone są w miejscowym języku. Oba kryteria zapewniają szkołom zdobycie wymaganych przez państwo akredytacji i akceptacji certyfikatu ukończenia szkoły przez władze kraju przyjmującego. Istotną cechą ormiańskich szkół jest to, że oprócz ogólnych programów nauczania, uczniowie mogą wybrać kursy: języka ormiańskiego, literatury, historii Ormian i Kościoła ormiańskiego, tańca i muzyki ormiańskiej. Innym kluczowym elementem takich szkół jest osobliwe ormiańskie środowisko, w którym studenci uczyć się współdziałać ze sobą, co przyczynia się do umacniania ich tożsamości etnicznej.

Wiara jednoczy

Chrześcijańska przynależność  była zawsze ważnym elementem ormiańskiej społeczności w krajach zachodnich. W pierwszych latach formowania się diaspory pomogło to stworzyć wśród chrześcijańskiej miejscowej ludności pozytywny wizerunek Ormian. Był to także aspekt przyspieszający integrację imigrantów z nowym środowiskiem. Jednocześnie ważną rolę pełnił kościół ormiański stający w roli obrońcy tożsamości etnicznej. W późniejszych latach rola ta została nieco ograniczona, co prowadzi do stopniowej asymilacji Ormian w ich nowych ojczyznach. Do integracji przyczynia się także rosnący odsetek małżeństw mieszanych oscylujący obecnie w krajach Europy, Ameryki Północnej i Południowej, na poziomie 60%. Rozwój ormiańskiej społeczności w Ameryce Łacińskiej, głównie w Argentynie, Urugwaju i Brazylii, postępował podobnie do krajów Europy Zachodniej i Ameryki Północnej.  Na tym terenie jednak nie było tzw. drugiej fali emigracji  z Bliskiego Wschodu, skutkiem czego nie doszło do aktywizacji etniczno-kulturowej  oraz zmniejszenia  aktywizmu diaspory ormiańskiej w tych krajach.

W połowie kwietnia zapraszam do przeczytania kolejnej części mojego opracowania zatytułowanej „Armiańska Diaspora- Ormianie w ZSRR cz. 4”.

Przeczytaj także:

Armeńska diaspora – historyczne początki cz. 1

Armeńska diaspora – historia tragedii cz. 2

 

Źródła:

Mirosława Zakrzewska Dubasowa, Historia Armenii, 1990

Vahtan Kurkijan, History of Armenia

Armenian-Genocide.org

ArmeniaDiaspora.com