Eastbook

W dniach 21-23 października odbywał się w Lublinie Kongres Kultury Partnerstwa Wschodniego. Uczestnicy Kongresu przez 3 dni zastanawiali się nad problemami współpracy kulturalnej Unii Europejskiej i państw objętych programem Partnerstwa Wschodniego. Efektem ich pracy są rekomendacje, które stanowią głos środowiska artystów i animatorów kultury w debacie nad unijną polityką kulturalną w regionie Europy Wschodniej.

Choć nie było to oficjalne wydarzenie w ramach trwającej Polskiej Prezydencji w Radzie Unii Europejskiej, organizatorom udało się zrealizować całość przedsięwzięcia na bardzo przyzwoitym poziomie oraz przyciągnąć sporą uwagę mediów. Pomimo szczupłości środków przeznaczonych na organizacje Kongresu (200 tys. zł w ramach programu „Promocja wiedzy o Polsce” Ministerstwa Spraw Zagranicznych), w ciągu niecałych 3 dni nakreślono główne problemy we współpracy kulturalnej między Unią Europejską a krajami Partnerstwa Wschodniego. Ich rozwiązaniu służyć mają natomiast rekomendacje przyjęte przez uczestników spotkania.

Lublin – centrum spotkania Wschodu z Zachodem

Zacznijmy jednak od początku, czyli miejsca, w którym odbywał się Kongres. Ulokowanie przedsięwzięcia w Lublinie to więcej niż dobry pomysł. Kozi Gród już od dłuższego czasu aspiruje do miana centrum kontaktowego zachodu Europy z jej wschodnią częścią. Największe polskie miasto po prawej stronie Wisły to zatem idealne miejsce na tego typu spotkania. Również z tego powodu, że wiele osób zza wschodniej granicy zna lub przynajmniej kojarzy Lublin z wcześniejszych odwiedzin tego miasta – jeśli nie będąc zaproszonym przez jedną z lubelskich uczelni (a mamy tu kilka ważnych ośrodków uniwersyteckich) to chociażby zatrzymując się przejazdem w drodze na Zachód. Dla wielu uczestników Kongresu mapa Lublina nie stanowiła więc niezbędnej części ekwipunku podczas poruszania się po mieście.

Warto przy tej okazji wspomnieć o budynku przy ul. Jerzego Popiełuszki 5 w Lublinie, w którym odbywała się większość warsztatów i wydarzeń Kongresu w ciągu tych trzech dni. Zaadaptowana obecnie na działalność Warsztatów Kultury postindustrialna hala to zabytek architektoniczny z lat 50-tych. Symbolika tego miejsca wydaje się szczególna – obiekt, zgodnie z zamysłem budowniczych, przeznaczony miał być do remontowania radzieckich czołgów w trakcie ewentualnej III Wojny Światowej. Obecne wykorzystanie tego obiektu jest naocznym dowodem na ogromne przeobrażenia, jakie zaszły zarówno w wymiarze politycznym, jak i mentalnym w tej części świata.

Kongres – warsztaty tak, konferencje nie

Program Kongresu przewidywał 3-dniowe sesje warsztatowe podzielone na 4 kategorie: Kultura ku współistnieniu, Kultura ku organizacji/Kultura ku niezależności, Kultura ku edukacji i Kultura ku rozwojowi. Ten pomysł okazuje się zbawiennym, jeśli chce się uniknąć przegadania tematu i anonimowości wypowiedzi wśród dużego grona uczestników. Takie obawy pojawiły się pierwszego dnia, w trakcie sesji otwierającej oraz w czasie warsztatów, które z początku polegały na wymianie wniosków i poglądów. Panele zaczęły niebezpiecznie przypominać dysputy akademickie prowadzone przez zaproszonych gości opowiadających o swoich projektach i doświadczeniach. W wygłaszanych przemówieniach dało się odczuć pewien deficyt samego Partnerstwa Wschodniego, zaś nadmiar teoretycznych rozważań.

Na szczęście wiarę w ostateczny rezultat Kongresu przywróciły sobotnie spotkania warsztatowe. Skupieni nad wstępnie zarysowanymi problemami uczestnicy rozpoczęli konkretną i twórczą pracę, starając się znaleźć praktyczne rozwiązania w obrębie kultury. Formuła warsztatów odbywających się w podgrupach tematycznych sprawdziła się jako doskonała forma pracy. W kilkunastoosobowych zespołach, do których mógł dołączyć każdy z obecnych, starano się najpierw zdefiniować problem, a następnie spróbować znaleźć pomysł na jego rozwiązanie. W ten sposób pod koniec dnia udawało się znaleźć konsensus dla rekomendacji prezentowanych w następnym dniu.

Rekomendacje i plan działań

Wypracowane pomysły i kierunki zostały przedstawione na zakończenie Kongresu w niedzielę. Jak się okazało, wnioski i rekomendacje przedstawione przez grupy robocze wielokrotnie pokrywały się ze sobą, z różnych perspektyw dotykając tych samych problemów:

Grupa ku edukacji (moderator: Milena Dragisevic-Sesic): stworzenie centrum współpracy i wymiany informacji pomiędzy organizacjami i twórcami kultury;

Grupa ku współistnieniu (moderator: Krzysztof Czyżewski): stworzenie nowych programów dotacyjnych dedykowanych krajom Partnerstwa Wschodniego w ramach współpracy kulturalnej z Unią Europejską; stworzenie „mapy kulturowej” Partnerstwa Wschodniego, która wskazywałby konkretne miejsca, instytucje i ludzi działających na polu kultury;

Grupa ku Rozwojowi (moderator: Paweł Prokop): stworzenie Karty Kultury dla Białorusi zawierającej postulaty i deklaracje rządów państw PW i UE; stworzenie Funduszu Kultury Partnerstwa Wschodniego finansującego projekty w tym regionie (na wzór Funduszu Wyszehradzkiego); stworzenie mechanizmów przejrzystości w finansowaniu kultury, ułatwień wizowych dla twórców kultury z państw PW;

Grupa ku organizacji/niezależności (moderatorzy: Witek Hebanowski i Agata Etmanowicz): wypracowanie formuły tworzenia wspólnych spotkań na zasadzie małych grup roboczych skoncentrowanych na konkretnym problemie; stworzenie sieci stałej współpracy – forum, platformy, mapy wymiany informacji o projektach, organizacjach i ludziach 3 sektora w krajach PW.

Wygłaszając mowę końcową zamykającą Kongres Kultury Partnerstwa Wschodniego w Lublinie, szef rady programowej kongresu, Krzysztof Czyżewski oznajmił, że adresatem tych rekomendacji, obok Komisji Europejskiej, będą władze lokalne, samorządy i organizacje kulturalne. Jak podkreślił, ostateczna lista rekomendacji powstanie w grudniu podczas roboczego spotkania we Lwowie.

Przedstawiony został plan działań na następne miesiące:

Koniec listopada 2011 – stworzenie „Karty Kultury dla Białorusi”;

Początek grudnia 2011 – spotkanie robocze członków Rady Programowej i części uczestników Kongresu (Lwów);

Koniec grudnia 2011 – raport kongresowy;

Początek roku 2012 – publikacja „Księgi Kulturowego Partnerstwa Wschodniego – tom I” (wydawnictwo pokongresowe).

Po Kongresie

Założenia organizatorów były ambitne – „ustanowienie długotrwałej platformy ‚kultury dla zmiany’ opartej na: organizowanych co dwa lata kongresach, ciągłej działalności think-tanków i grup roboczych, publikacjach, szkołach letnich i innych partnerskich przedsięwzięciach”. Odbyty w Lublinie Kongres nie daje gwarancji na sprostanie tym zadaniom. Dla tak postawionych celów potrzebna jest bowiem determinacja i konsekwencja w realizacji planów po Kongresie, gdy krzesła i stoliki zostaną poskładane a światła zgaszone w hali przy ul. Popiełuszki 5. W najbliższych kilku miesiącach potrzebna jest pozytywistyczna praca nad promocją rezultatów spotkania i zainteresowaniem nimi jak najszerszego grona osób mogących przekuć je w rzeczywistość, a więc przede wszystkim urzędników i polityków. Wydaje się być nie lada wyzwaniem uświadomienie decydentom, że najwyższy czas na współpracę kulturalną w budowaniu i rozwijaniu takiej politycznej inicjatywy, jak program Partnerstwa Wschodniego. Pierwszy i najtrudniejszy krok w postaci profesjonalnie przygotowanego i zrealizowanego Kongresu inauguracyjnego został zrobiony. Chociażby z tego powodu należą się wyrazy uznania dla organizatorów.

Eastbook.eu będzie śledził i relacjonował dalszy rozwój inicjatyw Kongresu Kultury Partnerstwa Wschodniego.

—–

Na koniec warto wspomnieć o bogatym programie artystycznym towarzyszącym obradom kongresowym. Występy zespołów m.in. grupy Miąższ, DakhaBrakha, Masala Soundsystem, prezentacje konfrontacji teatralnych, wycieczki po zabytkach i ciekawych miejscach Lublina oraz zamykający Kongres koncert orkiestry „I, Culture” to tylko część atrakcji, jakie czekały na uczestników Kongresu. Po uczcie kulturalnej wspólnie można było także usiąść w jednej z niezliczonych knajp i barów na uroczej lubelskiej starówce, by porozmawiać z organizatorami oraz twórcami kultury z całej Europy. Cieszył tak profesjonalnie i ciekawie zagospodarowany czas poza oficjalnym programem. Duże brawa!