Miasto Humań leży w samym centrum Ukrainy, w obwodzie czerkaskim. Sama nazwa obwodu często irytuje miejscowych, gdyż uważają oni, że Humań historycznie bardziej zasługuje na rolę stolicy obwodu.
Dzieje miasta zaczynają się w 1616 roku. Humań odgrywał ważną rolę podczas powstania Chmielnickiego, był stolicą Hajdamaków w okresie Koliszczyzny, ale znany jest przede wszystkim dzięki Zofijówce – parkowi krajobrazowemu, który Stanisław Szczęsny Potocki zbudował dla swojej żony Zofii. Obecnie obiekt ten zaliczany jest do siedmiu cudów Ukrainy.
Zofijówka; Źródło: wikipedia.org
Żydowska wyspa w morzu bloków
Chciałbym jednak opowiedzieć o nieco innej stronie miasta, a mianowicie o dzielnicy żydowskiej, która, prawie jak setki lat temu, żyje swoim własnym życiem i jest swoistą wyspą żydowską w cichym morzu żywiołu ukraińskiego. Początki tej historii przenoszą nas do wieku XVIII, kiedy w Rzeczypospolitej w trudnym okresie wojen i powstań kozackich zrodził się polski chasydyzm – judaistyczny ruch religijny. Głównym twórcą chasydyzmu był Izrael Baal Szem Tow. Jednak osobą związaną z Humaniem jest jego prawnuk Nachman z Bracławia. Cadyk był na tyle ważnym wzorem duchowym, że po jego śmierci powstał nowy ruch – tzw. bracławskich chasydów. Nachman chorował na gruźlicę i przed śmiercią zamieszkał w Humaniu, oddając w ten sposób hołd wszystkim zamordowanym podczas rzezi humańskiej Żydom (21 czerwca 1768 roku odbył się jeden z najbardziej tragicznych epizodów w dziejach miasta – Rzeż Humańska. Powstańcy wymordowali wszystkich Polaków i Żydów wraz z kobietami i dziećmi). Od tego czasu Humań jest ważnym centrum pielgrzymek dla Żydów z całego świata. Przerwą był okres Związku Radzieckiego, jednak od 1991 roku pielgrzymki odbywają się regularnie.
Grób cadyka Nachmana; Źródło: wikipedia.org
Żydowska dzielnica w Humaniu znajduje się w najstarszej części miasta o nazwie Turok. Jednak potocznie na żydowski rejon mówi się po prostu „ulica Puszkina”. Właśnie tam leży grób cadyka Nachmana oraz powstaje nowa synagoga. Zbliżając się do miejsca pielgrzymek coraz bardziej widoczne są napisy po hebrajsku.
Autor: Igor Kuczerenko
Coroczna „inwazja”
Ilość tablic hebrajskich oraz osób z pejsami ubranych na czarno rośnie na początku jesieni. Corocznie na świętowanie żydowskiego Nowego Roku Rosz ha-Szana do Humania przyjeżdża około 30 tysięcy Żydów-ortodoksów z różnych stron świata. Z kolei dla miejscowych taka wizyta stanowi niezwykłą okazję zarobić dość poważne, jak na ukraińskie warunki, pieniądze.
Hotel Shaarei Zion; Autor: Igor Kuczerenko
Po upadku ZSRR Żydzi wykupili jedynie część nieruchomości w dzielnicy żydowskiej, w związku z czym mieszkają w niej również Ukraińcy, którzy często skarżą się na zachowanie pielgrzymów. Powtarzają, że wszystko niszczą i nie sprzątają po sobie. Miejscowi skarżą się, że zdarzały się przypadki, gdy chasydzi grilowali na balkonach albo psuli meble. W dodatku w pewne dni religia zabrania im choćby tknąć palcem, w związku z czym proszą nawet o włączanie i wyłączanie dla nich światła w pokojach.
Żydowski fast-food; Autor: Igor Kuczerenko
Według różnych obliczeń za cały okres pobytu (około tygodnia) jedynie za mieszkanie Żydzi płacą od 200 do 500 dolarów od osoby. Jedzenie mają swoje, chociaż często można spotkać chasydów w miejscowych supermarketach. Zawsze długo czytają składniki, sprawdzając czy artykuł jest koszerny. Ponieważ bardzo mały odsetek Żydów mówi po ukraińsku, rosyjsku czy nawet angielsku (oprócz Kanadyjczyków czy Amerykanów), często chodzą z tłumaczem.
Obecnie temat ten jest dość znany w ukraińsko- i rosyjskojęzycznej przestrzeni medialnej. Dla polskiego turysty również ciekawym może być polski film dokumentalny z 2015 roku „Dybuk. Rzecz o wędrówce dusz” w reżyserii Krzysztofa Kopczyńskiego oraz ukraiński film w reżyserii Oleksandra Teczyńskiego „Sirs and Misters” z 2013 roku ( ukr. „Сери та сеньйори”).
Autor: Igor Kuczerenko
Podczas świętowania Rosz ha-Szana wstęp na terytorium dzielnicy odbywa pod kontrolą ukraińskiej oraz izraelskiej policji. Przeważnie aby wejść potrzebny jest dowód osobisty z zaznaczonym miejscem zameldowania. Oczywiście, nie byłaby to Ukraina, gdyby nie można było skoczyć przez płot. Zwykłe wystarczy zwrócić się za pomocą do mieszkańców Humania.
Autor: Igor Kuczerenko
Wizyta w mieście poza żydowskim Nowym Rokiem również jest dobrą okazją aby zapoznać się z ulicą Puszkina. Najbogatsi Żydzi często mieszkają w Humaniu przez cały rok, więc klimat żydowskiej dzielnicy można poczuć 365 dni w roku. Z tą różnicą, że nie w towarzystwie 30 tysięcy chasydów.
Autor: Igor Kuczerenko
Tegoroczny Rosz ha-Szana odbędzie się 3 października. Żydzi zazwyczaj przyjeżdżają do miasta tydzień wcześniej. W tym roku Humań obchodzi również swoje 400-lecie. Początek października zapowiada się zatem bardzo interesująco.
Jak dojechać?
1. Samochodem
Humań znajduje się na skrzyżowaniu drogi magistralnej M05 (Kijów-Odessa) z drogą magistralna M12 (Stryj-Znamianka). Odległość od Kijowa ok. 200 km, od Odessy – 270 km, od Winnicy – 150 km.
2. Autobusem
Autobusy z Kijowa odjeżdżają co 15 minut z dworca kolejowego oraz centralnego dworca autobusowego (metro Demijiwśka). Cena – 20 zł. Można dojechać także wszystkimi autobusami jadącymi do Odessy.
Autobusy z Winnicy jeżdżą przeważnie do południa. Odjazdy z centralnego dworca autobusowego. Cena – 15 zł.
Autobusy z Odessy odjeżdżają z dworca centralnego przy ulicy Bałkowskiej. Cena – ok. 30 zł. Można dojechać także wszystkimi autobusami do Kijowa.
