Eastbook

Tbilisi jest otoczone i wybudowane na wzgórzach, które wczesną wiosną pozornie nie wyróżniają się absolutnie niczym, oprócz wysokości od szaro-brunatnej okolicy. Na tych wzniesieniach mieszkają jednak tytani gruzińskiej polityki, od których może zależeć polityczna przyszłość kraju. Czy październikowe wybory parlamentarne będą kolejnym historycznym punktem zwrotnym?

Na jednym ze wzgórz na wschodnim brzegu Kury w Tbilisi, stoi Biały Dom – pałac pierwszego z tytanów – urzędującego pana i władcy, bohatera Rewolucji Róż, dawnego ministra sprawiedliwości i mistrza PR-u – prezydenta Micheila Sakaszwilego. Po drugiej stronie rzeki, na wzgórzu górującym nad tbiliskim starym miastem swoją willę, wraz z centrum biznesowym wybudował Bidzina Iwaniszwili – tytan biznesu i wolnego rynku, przywódca opozycyjnego ruchu „Gruzińskie Marzenie”. Z perspektywy kompleksu Convention Center Iwaniszwilego Biały Dom Saakaszwilego widać jak na dłoni. „Gruzińskie Marzenie” jest proste – odsunąć tyrana od władzy.

PR-boy

Gruzja, podobnie jak pozostałe państwa regionu, charakteryzuje się bardzo silną pozycją prezydenta. W połączeniu z temperamentem Sakaszwilego w Gruzji panuje ustrój super-prezydencki – w kraju nic nie dzieje bez wiedzy i przyzwolenia głowy państwa. Misza otwiera szkoły, buduje drogi, reformuje, zmienia ministrów, którzy nie dopełniali obowiązków, pomaga rolnikom, z łopatą kopie rowy i daje pieniądze na renowacje średniowiecznych gruzińskich miast. Jeździ na nartach. Z ochroniarzami co prawda, ale jak wszyscy inni Gruzini stoi w kolejce, czekając na wolne krzesełko w narciarskim kurorcie w regionie Swaneti, które zabierze go z powrotem na górę. Gruzini, których spotkałem podczas I Forum UE-Partnerstwo Wschodnie w Tbilisi, mówili, że Misza to chodzący 24/7 PR.

Sakaszwili kończy swoją drugą kadencję prezydencką na początku 2013 roku. Nie będzie dożywotnim prezydentem jak Alijew w Azerbejdżanie. Nie postawi też w swoje zastępstwo Miedwiediewa 2.0 i nie znowelizuje konstytucji, aby móc się ubiegać o trzecią i czwartą kadencję prezydencką.  Nie oznacza to jednak, że konstytucja nie zostanie zmieniona w ogóle. Gruzja zreformuje swój ustrój polityczny z prezydenckiego na parlamentarno-gabinetowy, z silną pozycją premiera. Zostanie wprowadzony styl europejski – i Zachodowi to się podoba. Nowelizacja ustawy zasadniczej ma wejść w życie w 2013 roku. Dlaczego? – bo Misza właśnie wtedy skończy swoją prezydenturę i spokojnie będzie mógł ubiegać się o stanowisko premiera. Jeżeli nie będzie rewolucji, to przy tak miażdżącej przewadze w parlamencie jak obecnie może pozostać szefem rządu przez kilka kolejnych kadencji. Realizacja tego planu to minimum kilkanaście lat sprawowania władzy przez jednego człowieka – a to dla Gruzinów zdecydowanie za długo. Tylko czy mieszkańcy Gruzji mają kogoś innego do wyboru?

Jeżeli nie Misza to kto?

W Gruzji przez długi czas nie pojawiła się żadna siła polityczna, która mogłaby podważyć pozycję Sakaszwilego. W latach ubiegłych demonstracje domagające się ustąpienia Saakaszwilego były skutecznie rozganiane za pomocą, zreformowanej wcześniej przez samego prezydenta, gruzinskiej policji, lub argumenty w rządowej telewizji o zamach stanu. Jednak w 2011 roku pojawił się Bidzina Iwaniszwili – biznesmen i przedsiębiorca, który sam siebie przedstawia jako ostatniego wolnego człowiekia w Gruzji. Jeszcze rok temu mało kto wiedział o jego istnieniu, nawet w Gruzji. Pochodzi z Chorwili, wsi w centralnej Gruzji, oddalonej 162 kilometry od Tbilisi. Według magazynu Forbes Iwaniszwili znajduje się na 153 miejscu na światowej liście milionerów z majątkiem szacowanym na 6,4 mld dolarów. Pierwsze duże pieniądze zarobił w latach dziewięćdziesiątych w Rosji, w okresie prywatyzacji. Jednak w Rosji nie był, jak mówi, od 10 lat. By nie zostać uznanym za człowieka Kremla sam zrzekł się rosyjskiego obywatelstwa i obiecał sprzedać swój biznes na terytorium Wielkiego Brata. W Grudniu 2011 roku założył ruch społeczny – „Gruzińskie Marzenie”, którego celem jest odsunięcie urzędującego prezydenta od władzy.

Sakaszwili lub jak kto woli gruziński wymiar sprawiedliwości, nie zgodził się na ponowne przyznanie Iwaniszwilemu gruzińskiego obywatelstwa, blokując w ten sposób udział miliardera w wyborach i możliwość ubiegania się o urząd premiera (Iwaniszwili miał uzyskać gruzińskie obywatelstwo w 2004 roku, jednak decyzja o jego przyznaniu została cofnięta, ze względu na to, że w międzyczasie otrzymał obywatelstwo francuskie a prawo gruzińskie nie zezwala na  posiadanie dwóch paszportów, więcej na ten temat tutaj). Iwaniszwili specjalnie się nie przejął problemem z paszportem i na lidera ruchu mianował swoją żonę, Jekaterinę Chwedelidze, która będzie twarzą opozycji. Według sondaży, w jesiennych wyborach parlamentarnych „Gruzińskie Marzenie” może liczyć na około 30% głosów. Jednak Tbilisi Iwaniszwili weźmie szturmem. Stolica już w poprzednich wyborach samorządowych odwróciła się od Sakaszwilego. Podobno jedną z kar, jaką chce nałożyć na krnąbrną stolicę prezydent, ma być przeniesienie parlamentu do Kutaisi – drugiego największego miasta kraju.

Saakaszwili patrzy przez ramię

W nadchodzących wyborach ważną rolę może odegrać kościół gruziński, pomimo, że Patryjarcha Eliasz II zazwyczaj stara się zachować neutralność w sporach politycznych. Sam Iwaniszwili otwarcie przyznał, że jest ateistą, co jest dosyć odważnym krokiem dla polityka w tradycjonalistycznej Gruzji. Nie przeszkadzało mu to jednak w przeznaczeniu znacznych środków na zbudowanie trzeciej największej świątyni prawosławnej na świecie – Soboru Świętej Trójcy w Tbilisi – siedziby neutralnego politycznie Katolikosa. Świątynia znajduje się 300 metrów w linii prostej od pałacu prezydenckiego Miszy.

Duża część mieszkanców Gruzji popiera miliardera, choć czasami może wiązać się to z przykrymi konsekwencjami. W Tbilisi powszechne jest przekonanie, że praca na rzecz miliardera czy nawet jego popieranie może negatywnie odbić się na życiu zawodowym czy prywatnym. W Gruzji można usłyszeć opinie, że za dobre znajomości z Irakli Alasanią (wieloletnim pracownikiem ministerstwa obrony i spraw zagranicznych oraz dyplomatą w USA, Kanadzie czy Meksyku, a także najważniejszym sprzymierzeńcem Iwaniszwilego) mogą prowadzić do zwolnienia z pracy w ministerstwie spraw zagranicznych. Takie historie słyszy się często, jednak jedynie z opozycyjnych kanałów telewizyjnych, które nie nadają poza Tbilisi. Reszta rzeczywistości jest kreowana przez media kontrolowane przez rząd.

Zespół Iwaniszwilego to dość eklektyczny zbiór dawnych polityków, biznesmenów, aktorów, sportowców i akademików, których łączą dwie rzeczy – chęć odsunięcia Miszy od władzy i poparcie miliardera. „Gruzińskie Marzenie” na razie nie przedstawiło wspólnego, jednolitego programu. Stałe punkty to odsunięcie Miszy, porozumienie się z Rosją i doprowadzenie do ładu rozczłonkowanego państwa, przy użyciu metod zgoła innych od tych z 2008 roku.

Przybyłem, zrobię i odejdę

Podobnie jak Sakaszwili, Iwaniszwili buduje drogi i szkoły, odnawia teatry i sale sportowe  – z tą jednak różnicą, że robi to z własnej kieszeni. Swoje rodzinne strony zamienił w feudalną wioskę, z darmową opieką zdrowotną, telewizją, kuchenkami gazowymi i kompleksem sportowym oraz z prywatnym ZOO z kangurami, pingwinami itp. Ludzie kultury i stołeczna inteligencja jest na jego utrzymaniu. Bidzina Iwaniszwili chce odsunać Sakaszwilego ponieważ jego zdaniem, bohater Rewolucji Róż zaczyna prowadzić rządy autorytarne i jest całkowicie pozbawiony realnej oceny sytuacji w kraju. Sam Iwaniszwili chce objać urząd premiera, wprowadzić Gruzję na drogę demokracji, odejść z polityki i zająć się budową społeczeństwa obywatelskiego. Kiedy zamierza się wycofać z oficjalnej polityki? Tytan z Chorwili ma w sobie rozmach i demokrację planuje zbudować w dwa, trzy lata.

Nawet Herosi potrzebują poparcia na Olimpie

Iwaniszwili do swojego planu będzie musiał przekonać nie tylko społeczeństwo gruzińskie ale i wielkich tego świata. Saakaszwili stanowczo może powiedzieć, że „relacje Gruzja-USA to Ja”, a USA pozostają największym sojusznikiem Gruzji. Miliarder podważający obecność wojsk gruzińskich w Afganistanie oraz  patrzący na wstąpienie do NATO jako na monetę przetargową w negocjacjach z Rosją, będzie musiał wydać sporo pieniędzy by zostać zaakceptowany w Waszyngtonie. Pierwsze kroki już uczynił kupując całe strony w amerykańskich gazetach, gdzie zamówił reklamy nawołujące do odmówienia poparcia dla Saakaszwilego. Gdy na jesieni 2011 roku z wizytą do Gruzji przyjechał Nicolas Sarkozy, Misza ogłosił w całym kraju dzień wolnym od pracy. Nieroztropny prezydent Francji po jednym ze spotkań z Miszą udał się na spotkanie z Iwaniszwilim – bądź co bądź obywatelem francuskim, a to przecież ostatnie godziny kampanii wyborczej nad Sekwaną i każde euro się liczy. Saakaszwili był podobno wściekły. Po wizycie w Gruzji na lotnisko nie wysłano żadnej oficjalnej gruzińskiej delegacji. Do samolotu Nicolasa odprowadzał już tylko Bidzina.

Czytaj również: Oligarchowie w krajach Partnerstwa Wschodniego