Eastbook

23 czerwca w Paryżu doszło do spotkania Ministrów Spraw Zagranicznych Państw członków Trójkąta Weimarskiego. Paryskie  spotkanie zasługuje na szczególną uwagę ze względu na gościnny udział MSZ Rosji Siergieja Ławrowa. Z udziału Rosji płynie jasny sygnał zwiastujący istotne zmiany w polskiej i europejskiej polityce zagranicznej.

TRÓJKĄT WEIMARSKI – REAKTYWACJA

Trójkąt Weimarski to forum dialogu między Polską,  Francją i Niemcami, zainicjowane w 1990 roku przez ówczesnych szefów dyplomacji: Krzysztofa Skubiszewskiego, Hansa-Dietricha Genschera i Rolanda Dumasa. Ostatecznie zawiązany w Weimarze w 1991 roku.  Powołany do życia celem usprawnienia współpracy miedzy Francją i Niemcami, a przystępującą do gruntownej przebudowy gospodarczej i politycznej po 45 latach systemu socjalistycznego Polską. Do powołania Trójkąta Weimarskiego doszło w dużej mierze na fali potężnego sukcesu polskiego czerwca 89  roku – wyborów wyłaniających pierwszy w Europie Wschodniej niekomunistyczny rząd oraz sprawnej działalności resortu spraw zagranicznych, kierowanego przez ś.p. prof. Skubiszewksiego. Zdołał on wywalczyć udział Warszawy w paryskiej rundzie konferencji 2 plus 4 jednoczącej Niemcy po 45 latach podziału. Sukcesy te nie pozostawały bez wpływu na prestiż i pozycję państwa polskiego, co zaważyło ostatecznie na znalezieniu się w gronie europejskich liderów gospodarczych i politycznych.

Trudności transformującej się gospodarki prędko obniżyły jednak prestiż Warszawy. Dobrze rozpoczęta współpraca zaczęła spowalniać. Co prawda Niemcy, wsparły Polskę w jej euroatlantyckich aspiracjach, jednak odbywało się to na ogół poza ramami Trójkąta. Po wejściu Polski do NATO i UE działalność tej formy współpracy niemal zamarła. Nie doczekaliśmy się utworzenia choćby zarysów wspólnej polityki zagranicznej na konkretnym odcinku. Powodem tego jest tradycyjna rywalizacja między Berlinem, a Paryżem oraz brak równorzędnej pozycji Warszawy w stosunku do silniejszych partnerów na zachodzie. Działania Trójkąta Weimarskiego mają charakter konsultacji dwojakiego rodzaju: w postaci szczytów przywódców państw członkowskich lub, jak ostatni w Paryżu, spotkań Ministrów Spraw Zagranicznych.

POLSKA GODZI SIĘ NA UDZIAŁ ROSJI

Paryskie  spotkanie MSZ krajów członkowskich zasługuje na szczególną uwagę ze względu na gościnny udział Ministra Spraw Zagranicznych Siergieja Ławrowa. Obszernie w naszych mediach zapowiadane spotkanie nie znalazło szerszego  komentarza. A szkoda, bo jego wymowa dostarcza nader ciekawych wniosków na poważne przeformułowania w polskiej polityce zewnętrznej. Zgoda na udział Rosji to dla  Europy jasny sygnał zwiastujący istotne zmiany w polskiej i europejskiej polityce zagranicznej.

Pierwszym, godnym odnotowania wnioskiem z tego wydarzenia jest zgoda Polski na udział Rosji w ogólnoeuropejskiej dyskusji nad najważniejszymi sprawami kontynentu i świata. Zaznaczmy przy tym bardzo mocno, że bez tej zgody Warszawy, Siergiej Ławrow nie mógłby dołączyć do tak prestiżowego grona. Otwieranie drzwi Kremlowi do tych salonów europejskich, na których najbardziej mu zależy, a do których wstępu dotąd jak najzacieklej Polska broniła, podnosi jej notowania w oczach rosyjskich decydentów, gromadząc jednocześnie polski kapitał polityczny w relacjach z Moskwą. W tym sensie pokazujemy Rosji, że mamy do zaoferowania coś, na czym jej zależy i o co warto u nas zabiegać.  Osobnym pytaniem pozostaje to, na co ten kapitał zostanie w przyszłości zużytkowany?

ZDJĄĆ ETYKIETĘ RUSOFOBA

Po drugie, ruch ten ma też istotne znaczenie dla partnerów na Zachodzie. Zapraszając Ławrowa do Paryża, Warszawa odrywa ze swojego czoła etykietkę rusofoba, to jest jedną z podstawowych przeszkód, dla których autorytet Warszawy w sprawach Wschodu ulega na Zachodzie podważeniu, jeszcze zanim zdążymy cokolwiek powiedzieć. Aby nikomu nie przyszło do głowy, że ten, kolejny skądinąd, pojednawczy gest Warszawy w kierunku Moskwy jest zwykłym przypadkiem, polski MSZ decyduje się uczynić krok dalej i dla całkowitej wyrazistości swojej polityki Radosław Sikorski wspólnie z Siergiejem Ławrowem przedstawia propozycje wprowadzenia ruchu bezwizowego w Obwodzie Kaliningradzkim – razem! I to już jest całkowite novum nie tylko w polskiej polityce wschodniej, ale w polskiej polityce zagranicznej w ogóle. Polska i Rosja, z własnej, nieprzymuszonej woli przedstawiają wspólny projekt. Ten fakt zasługuje na odnotowanie. Dodajmy tylko, że otwarcie i tak dość nonkonformistycznej enklawy nad Bałtykiem na rzeczywistość europejską, choćby nawet w wydaniu „Europy drugiej prędkości”, i co za tym idzie, ewentualna kataliza przemian politycznych, to najmniejsze dobrodziejstwo tego posunięcia. Dlaczego? Bo widać w tym coś więcej niż polityczny altruizm.

Aby to zrozumieć, spójrzmy na decyzja Warszawy z perspektywy Paryża lub Berlina. Dopuszczenie Rosji do zamkniętego grona państw-członków Trójkąta to wymarzony wprost ruch dla francuskich, ale przede wszystkim  niemieckich elit, których wizje włączenia Rosji do Europy snują niestrudzenie od chwili zjednoczenia. To także znakomita wiadomość dla modernizacyjnych ambicji Rosji lansowanych przez prezydenta Miedwiediewa. Tendencje te znajdują odbicie w tematach poruszonych rozmów. Jednym z nich, obok sytuacji w Kirgistanie, Partnerstwa Wschodniego,  europejskiej architektury bezpieczeństwa było właśnie nowe, unijne Porozumienie o Partnerstwie i Współpracy (PCA 2) z Rosją. Nie ulega wątpliwości, że prezentowanymi posunięciami Warszawa nie mogła się bardziej przypodobać uczestnikom czerwcowego spotkania w Paryżu. Wszyscy ministrowie mogli rozstać się w poczuciu zadowolenia.

Idąc śladem płynących z obserwacji wniosków, nieuchronnie trafiamy do pytania o to, które z własnych celów realizuje Warszawa? Trudno jest dziś precyzyjnie wyrozumować na nie odpowiedź. Ubiegłoroczne expose MSZ jest w tej materii dość ogólnikowe.

IDZIE NOWE

Ale spróbujmy sami poszukać na nie odpowiedzi. W tym miejscu warto skonstatować, że dość rzadko zdarza nam się dostrzegać własną rolę i znaczenie w kreowaniu europejskiej architektury politycznej. Udzielenie zgody na włączenie Rosji do szerszej współpracy europejskiej, a co za tym idzie, do ułatwionych kontaktów Niemiec i Francji z Rosją,  nie musi dłużej oznaczać kopania pod sobą dołka, jak na przekór zmieniającym się realiom imputują nam to przedstawiciele starej szkoły komentatorów politycznych, dostrzegający w Berlinie i Moskwie odwiecznych wrogów polskiej państwowości. Świat się zmienił i może warto odtrąbić nowe czasy polskiej polityki zagranicznej. I warto i należy odważyć się na poszukanie szans tam, skąd w przeszłości padały ciosy.  Takie zadanie stawia dziś przed nami sytuacja międzynarodowa, a ta nie była dotąd dla łaskawsza. I jeśli nie po obu stronach naszego sąsiedztwa, to przynajmniej po jego zachodniej stronie należy poszukać możliwości realizacji naszej wizji wschodu. Zważywszy, że po pierwsze dysponujemy wszelkimi ku temu przesłankami, a po drugie najzwyczajniej nic nas to dziś nie kosztuje.

Do tego dodajmy jeszcze fakt, że wnioski o słabości sojuszu z Bałtami, Ukrainą i Gruzją dla przeforsowania w UE naszej wizji stosunków z Rosją, spotykają się z podobnymi wnioskami Niemiec o niewystarczającej sile ich koalicji z Francuzami, czy nawet z Włochami wobec nieprzekonanej, a stojącej na drodze Europy Wschodniej z Polską na czele. Tym samym, dwa odrębne ośrodki w Europie zaczynają dochodzić do wspólnego wniosku, że nie sposób zrealizować swoich celów na Wschodzie Europy oddzielnie. Otwiera się arcyciekawa runda negocjacji, w której obie strony, dla osiągnięcia swoich celów, będą musiały w jakieś mierze ustąpić. Polska z ujmowania roli Rosji, a Niemcy z umniejszania roli Europy Wschodniej. Czas pokaże, gdzie zawiodą Europę wspólne działania Berlina i Warszawy, ale na pewno tego jeszcze nie było.

Tymczasem, zgodnie z teorią gier, Polska robi pierwszy krok. Dając Rosji zielone światło na spotkanie w łonie Trójkąta Weimarskiego w sposób kontrolowany i przy naszej obecności umożliwiamy Niemcom, Francuzom i Rosjanom rozmowę, co jest rozwiązaniem rozsądniejszym, niż gdyby Panowie Westerwelle, Kouchner i Ławrow mieli się spotkać bez naszego udziału.  Mało tego, w takim układzie, sami otrzymujemy szansę odgrywania roli znacznie większej, niż gdyby to wynikało ze wskaźników ekonomicznych krajów na tle których mamy okazję się pokazać. Godząc się na udział Rosji w ogólnoeuropejskiej debacie na przyszłością kontynentu, dostarczamy korzyści zarówno Rosji, żywotnie zainteresowanych zachodnioeuropejskimi technologiami oraz Europie w postaci jej dwóch głównych podmiotów: Francji i Niemcom od dawna oczekującym na jeszcze szersze otwarcie rosyjskiego rynku dla europejskich towarów. Sami zaś nie  pozostajemy stratni; większą otwartością wobec Rosji, montujemy polską dyplomację w europejskiej turbinie o nazwie oś Paryż – Berlin – Warszawa.

TRÓJKĄT WEIMARSKI NA CZELE UNIJNEJ DYPLOMACJI

Być może więc, celem resortu Sikorskiego jest współkierowanie unijną dyplomacją. Nawiasem mówiąc, dokładnie tego samego dnia w którym w Paryżu odbywało się spotkanie szefów SZ krajów weimarskiej trójki i Rosji, w Brukseli, z dwóch niepolskich źródeł, wypuszczona została informacja o wysokich szansach Polaka – Mikołaja Dowgielewicza na stanowisko jednego z kierowników tworzącej się Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych (ESDZ). Dodajmy, że pozostali kandydaci to Francuz – Pierre Vimont i Niemka – Helga Schmid, a zatem reprezentanci krajów Trójkąta Weimarskiego. Skoro spekulacje na ten temat otrzymały już twarze i nazwiska, to można przypuszczać, że walka o umieszczenie Polaka w gronie najbliższych współpracowników Ashton notuje postępy.

Bez względu na to do czego tak naprawdę gromadzony jest w Al. Szucha polityczny kapitał i co rzeczywiście nasz MSZ ma zamiar nim ugrać, to decyzja o udziale Ławrowa w ostatnim szczycie była posunięciem nad wyraz umiejętnym. W tym, nie pierwszym już, ustępstwie widać zamiary dalsze, niż perspektywę stanowiska współkierownika Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych dla naszego rodaka. Co z tego wyjdzie, zobaczymy. Niemniej gra robi się ciekawa.